Ф.И. ТЮТЧЕВТІҢ ПОЭТИКАЛЫҚ ӘЛЕМІНДЕГІ «КҮН» ЖӘНЕ «ТҮН» ТІЛДІК КОНЦЕПТІЛЕРІ (КОРПУСТЫҚ ЗЕРТТЕУ ТӘЖІРИБЕСІ)

Бұл зерттеу орыс поэзиясының классигі Ф.И. Тютчевтің көркем мәтіндеріндегі «күн» және «түн» тілдік тұжырымдамаларын түсіндіруге арналған. Зерттеу тұжырымдаманы лингвистикалық түсінуге жәнепоэтикалық мәтінді әдебиеттанушылық зерттеуде осы ұғымды түсіндіруге сүйене отырып, пәнаралық аспектідеорындалған. Сонымен қатар, зерттеуде көркем туындыны талдау үшін корпустық лингвистика әдістері менкорпустық технологиялар қолданылған. Тақырыпты таңдаудың өзектілігі көркем мәтіннің корпустық зерттеулерінеғалымдардың қызығушылығының артуына байланысты. Зерттеу поэтикалық мәтінді корпустық зерттеуалгоритмдерінің жеткіліксіз әзірленуімен негізделген ғылыми жаңалыққа ие, әсіресе тұжырымдамаларды анықтаужәне оларды түсіндіру тұрғысынан. Жұмыста әр түрлі аспектілердегі тұжырымдамаларды зерделеудің теориялықнегіздері жан-жақты ашылған: лингвистикалық, әдебиеттану, корпустық. Қазақстандық ғалымдардың зерттеулердің теориялық базасы құрылатын тұжырымдамалар туралы жұмыстары көрсетілген. Тұжырымдаманың құрылымы, оның түрлері және авторлық идеямен өзара байланысы анықталды. Практикалық бөлімде Ф.И. Тютчевтің лирикасындағы «күн» және «түн» тұжырымдамаларының интерпретациясы ұсынылған, қандай да бір тұжырымдаманың қолданылу жиілігін, тұжырымдаманың поэзияның тақырыптық бағытымен және оның идеялық мазмұнымен өзара байланысын анықтау үшін корпустық зерттеу жүргізілді, қызықты байқаулар мен қорытындылар жасалды. Поэтикалық мәтіндегі көркем ұғымдарды түсіндіру мәселесін теориялық тұрғыдан негіздеумен қатар жұмыста Ф.И. Тютчев, Орыс тілінің ұлттық корпусы жұмысына негізделген.

1. Айдарқызы З.Б., Туманова А.Б. Моделирование концептосферы как один из эффективных методов её интерпретации // Неофилология. – 2021. – Т. 7. – №. 26. – С. 257-263.

2. Амануллаева К. Художественный концепт и специфические характеристики его воссоздания // Иностранная филология: язык, литература, образование. – 2020. – №. 4 (77). – С. 53-57.

3. Аскольдов С.А. Концепт и слово // Русская словесность: Антология / С.А. Аскольдов; под ред. В.Н. Нерознака. М.: Academia, 1997. С. 267-280.

4. Асратян З.Д. Концепт в художественном произведении // Культура и цивилизация. – 2017. – Т. 7. – №. 3А. – С. 35-42.

5. Бурдин И.В., Аввакумова Н.В. Понятие «Концепт» в литературоведении // Филологические науки. Вопросы теории и практики. – 2019. – Т. 12. – №. 7. – С. 97-100

6. Даниленко И.А. Авторские двуядерные художественные концепты // Теория языка и межкультурная коммуникация. – 2020. – №. 2. – С. 63-72.

7. Мусатаева М.Ш., Котлярова И. В. Моделирование эмоциональных концептов «тоска», «грусть», «печаль», «горе» // Вестник Томского государственного университета. Филология. – 2022. – №. 75. – С. 94-119.

8. Национальный корпус русского языка. [Электронный ресурс]. URL: https://ruscorpora.ru/ (Дата обращения: 20.03.2023).

9. Огнева Е.А. Концепты-доминанты как информативные конструкты текстовых миров. – Общество с ограниченной ответственностью «Эдитус», 2019. – С. 190.

10. Полное собрание стихотворений Ф.И. Тютчева. [Электронный ресурс]. URL: https://ruthenia.ru/tiutcheviana/stihi/biblpoet.html (Дата обращения: 9.03.2023).

11. Рудакова С.В., Шустикова Ю.Н. Мотив тьмы в лирике ФИ Тютчева // Культура и цивилизация. – 2017. – Т. 7. – №. 6. – С. 119.

12. Санжеева Л.В. Универсальные концепты традиционной художественной культуры. – 2021. – С. 111-114.

13. Саньярова Р.Р., Гафарова Г.И. Сопоставительный анализ концепта «женщина» в башкирском и казахском пословицах и поговорках // Тенденции развития науки и образования. – 2020. – №. 68-6. – С. 68-71.

14. Сулейманова С.А. Дефиниция концепта в современном литературоведении // Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 10. – С. 351-355.

15. Утегенова К.Т. Концепты-колоронимы как фрагмент картины мира казахов // Составитель Э.И. Сафина. – 2019. – С. 261.