АУДАРМА САПАСЫН БАҒАЛАУ (ТОРЕ ЯНСОННЫҢ «ТІЛ ТАРИХЫ: КІРІСПЕ» ЕҢБЕГІ НЕГІЗІНДЕ)

Аударма сапасын бағалау – аударматану ғылымының жылдам дамып келе жатқан қосалқы саласы. Ол түпнұсқа мәтін мен аударылған мәтін арасындағы байланыстарға назар аударады. Мақалада әлемдік лингвистика саласына танымал ғалым Торе Янсонның “The History of Languages: An Introduction” еңбегінің еліміздегі «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында «100 жаңа оқулық» жобасы нәтижесінде аударылған «Тіл тарихы: Кіріспе» оқулығының аударма сапасын бағалау қарастырылады. Отандық тіл білімінде аталмыш жоба аясында аударылған оқулықтардың аударылу сапасын бағалау алғаш рет зерттеу нысанына алынды. Бұл – зерттеу жұмысымыздың өзектілігін арттыра түседі. Аударма сапасын бағалау батыс мемлекеттері тіл мамандарының назарынан тыс қалмайтын нысанға айналып үлгергені белгілі. Аталмыш ғылыми мақалада отандық аудармашылардың белгілі еңбекті аудару барысында қандай аударма әдістері мен терминдерді қолданғандығы жан-жақты талқыланады. Зерттеу мақсаты – лингвистика саласы мамандарын даярлайтын оқу орындарының оқытушылары мен студенттеріне арналған Торе Янсонның «Тіл тарихы: Кіріспе» оқулығының қазақ тіліндегі аудармасының сапасын зерделеу. Алдымызға қойған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды: Торе Янсонның лингвистика саласындағы көрнекті еңбегіне және аударманы бағалауға арналған тәсілдерге шолу жасау, оқулықтың ана тіліміздегі аударма сапасын зерделеу. Талдау барысында осы еңбектің алғашқы тарауларының түпнұсқасы мен қазақ тіліндегі аудармасы пайдаланылды. Талдау нәтижесінде түпнұсқаның денотативті мазмұнын аударудағы бұрмалау, терминдерді аударудағы бірізділіктің сақталмауы және түпнұсқаның стилистикалық ерекшеліктерін беруге байланысты бұрмалаушылықтар анықталды. Зерттеу жұмысының ғылыми маңыздылығы отандық тіл білімі ғылымында ағылшын тілінен қазақ тіліне аударма сапасын бағалауды зерттеу аясын одан әрі кеңейтумен байланысты. Аударма сапасын бағалауға бағытталған зерттеу нәтижелерін аудармашыларды дайындау негіздері, аударма теориясы, тіл білімінің лингвотеориялық негіздері бойынша оқытылатын дәрістерде қолдануға болады.

1. Aubakir N.A. (2019) Translation Quality Assessment of popular science material (on the material of the «National Geographic» article): Juliane House’s model // Вестник Карагандинского университета. Серия «Филология». – 2019. – №4(96). – 30-35-бб.

2. Әдебиет порталы. Қазіргі аударма сапасы туралы [Электронды ресурс]. URL: https://www.youtube.com/watch?v=8HyAhwo94Pw (қаралған күні: 05.08.2023).

3. Бузаджи Д.М., Гусев В.В., Ланчиков В.К., Псурцев Д.В. (2009) Новый взгляд на классификацию переводческих ошибок. – Москва, 2009. – 122 с.

4. Есембеков Т.О. (2007) Мәтінді аудару және интерпретация курсы // Аударматану мен әдеби компаративистиканың өзекті мәселелері: республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы, 2007. – 5-7-бб.

5. Жұмабекова А.Қ., Ауелбекова А.Е. (2021) Ғылыми дискурстың баламалылығына жету аспектілері // Торайғыров университетінің Хабаршысы. Филология сериясы. – 2021. – №1. – 114-124-бб.

6. Janson T. (2012) The History of Languages: An Introduction. – Oxford Linguistics, 2012. – 280 p.

7. Комиссаров В.Н. (2000) Общая теория перевода: Проблемы переводоведения в освещении зарубежных ученых (Учеб. пособие). – Москва: ЧеРо, 2000. – 136 с.

8. Castilho S., Doherty S., Gaspari F., Moorkens J. (2018) Approaches to Human and Machine Translation Quality Assessment. – P. 1-29.

9. Martínez Mateo R. (2016) Aligning qualitative and quantitative approaches in professional translation quality assessment. Encuentro 25. – 2016. – P. 36-44.

10. Williams M. (2009) Translation Quality Assessment: Mutatis Mutadis. – Vol. 2 (1). – 2009. – P. 3-23.

11. Fernando P.R. (2015) Quality assurance in legal translation: evaluating process, competence and product in the pursuit of adequacy // International Journal for the Semiotics of Law 28. – 2015. – P. 11-30.

12. House J. (2015) Translation Quality Assessment Past and Present. – 2015. – 153 p.

13. Shen H., Ke C. (2007) Radical awareness and word acquisition among nonnative learners of Chinese // The Modern Language Journal, 91. – 2007. – P. 97-111.

14. Янсон Т. (2019) Тіл тарихы: Кіріспе. – Астана: «Ұлттық Аудара Бюросы» қоғамдық қоры, 2019. – 244 б.