ТОЛЫҚТАЙ СӨЗЖАСАМДЫҚ ҚЫЗМЕТ АТҚАРАТЫН ҚОСЫМШАЛАРДЫҢ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ҰЛТТЫҚ КОРПУСЫНДА БЕРІЛУ ЖОЛДАРЫ

Мақала қазақ тілінің ұлттық корпусында толықтай сөзжасамдық аффикстерді беру жолдарын зерттеуге арналған. Аффикстер тілдің сөзжасамы мен семантикасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады және олардың берілуін зерттеу лингвистикалық теория мен практика үшін өте маңызды. Ғылыми зерттеудің мақсаты, негізгі бағыттары мен идеялары: зерттеудің мақсаты қазақ тілі корпусында сөзжасамдық аффикстерді беру тәсілдерін талдау және жүйелеу болып табылады. Зерттеудің негізгі бағыттары аффикстің берілуінің морфологиялық ерекшеліктерін талдауды, сондай-ақ әртүрлі берілу нұсқалары мүмкін болатын контексттерді анықтауды қамтиды. Жұмыстың ғылыми және практикалық маңыздылығының қысқаша сипаттамасы: зерттеу қазақ тіліндегі сөзжасам процестерін жақсы түсінуге және осы тілдегі мәтіндерді автоматты түрде өңдеудің тиімді әдістерін жасауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар лингвистикалық ресурстарды құру және тілдік қосымшаларды әзірлеу үшін практикалық маңызы бар. Зерттеу әдіснамасының қысқаша сипаттамасы: зерттеу әдіснамасы қазақ тілінің ұлттық корпусынан алынған мәтіндік материалды талдауды, сондай-ақ аффикстердің берілу ерекшеліктерін анықтау үшін лингвистикалық құралдарды және деректерді талдауды пайдалануды қамтиды.

Зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері мен талдаулары, қорытындылары: зерттеуіміз қазақ тілінің корпусында сөзжасамдық аффикстерді, соның ішінде морфологиялық конструкцияларды берудің әртүрлі тәсілдерін анықтады. Талдау осы әдістердің ерекшеліктері мен жиілігін анықтауға мүмкіндік берді. Жүргізілген зерттеудің құндылығы: бұл зерттеу лингвистикалық теорияға үлес қосады, сөзжасам механизмдері және тіл корпусындағы лингвистикалық элементтердің берілу жолдары туралы білімімізді байытады. Бұдан басқа, нәтижелер қазақ тілі үшін тілдік технологиялар мен ресурстарды әзірлеу үшін пайдалы болуы мүмкін. Жұмыс қорытындыларының практикалық мәні: зерттеу қазақ тіліндегі мәтіндерді өңдеудің автоматты жүйелерін құруда, тілдік қосымшаларды әзірлеуде, сондай-ақ лингвистикалық оқыту мен аудармада пайдаланылуы мүмкін. Нәтижелер мен тұжырымдар лингвистика мен компьютерлік лингвистика саласындағы қосымша зерттеулерге негіз бола алады.

1. Оралбаева Н. (2002) Қазақ тілінің сөзжасамы. – Алматы, 2002. – 189 б.

2. Байтұрсынұлы А. (1992) Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 446 б.

3. Жұбанов Қ. (1999) Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы: Ғылым, 1999. – 581 б.

4. Баскаков Н.А. (1952) Каракалпакский язык. – М., 1952. – 543 с.

5. Ысқақов А. (1991) Қазіргі қазақ тілі. – Алматы, 1991. – 382 б.

6. Қазақ грамматикасы. (1967) – Алматы, 1967.

7. Маманов Ы. (1973) Қазіргі қазақ тілі. – Алматы, 1973. – 89 б.

8. Серғалиев М., Айғабылов А., Күлкенова О. (1991) Қазіргі қазақ әдеби тілі. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 214 б.

9. Исаев С. (1998) Қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің грамматикалық сипаты. – Алматы: Рауан, 1998. – 303 б.

10. Насилов В.М. (1958) Аффиксы включения// Сб. Вопросы языка и литературы стран востока. – М.: Изд-во ИМО, 1958. – 321 с.

11. Ганиев Ф.А. (1974) Суффиксальное словообразования в современном татарском литературном языке. – Казань, 1974. – 231 с.

12. Хабичев М.А. (1989) Именное словообразование и формообразование куманских языках. –М.: Наука, 1989. – 217 с.

13. Қазақ грамматикасы. (2002) – Астана, 2002.

14. Кононов А.Н. (1960) Грамматика современного узбекского литературного языка. – М. – Л.: Изд-во АН СССР, 1960. – 446 с.

15. Тулеуов А. (1949) Словообразовательные аффиксы имен в современном казахском литературном языке. – Алма-Ата, 1949.

16. Төлеуов Ә. (1956) Қазақ тіліндегі зат есім мен сын есім тудыратын жұрнақтар. – Алматы, 1956. – 48 б.

17. Құрманәлиева З. (2004) Реңк мәнді туынды зат есімдердің мағыналық құрылымы. – Алматы, 2004. – 164 б.

18. Жүнісбек Ә. (2018) Қазақ тіл білімінің мәселелері. – Алматы: Абзал-ай, 2018.

19. Хасенова А. (1959) Қазақ тіліндегі туынды түбір етістіктер. – Алматы, 1959. – 180 б.

20. Щербак А.М. (1981) Очерки по сравнительной морфологии тюркских языков. Глагол. – Л.: Наука, 1981. – 149 с.

21. Юлдашев А.А. (1958) Система словообразования и спряжения глагола в башкирском языке. – М.: Изд-во АН СССР, 1958. – 195 с.

22. Севортян Э.В. (1962) Аффиксы глаголообразования в азербайджанском языке. – М.: Изд-во вост.лит., 1962. – 643 с.

23. Жаңабекова А. (2016) Қазақ тіліндегі функционалды қосымшалар. – Алматы, 2016.