Р. СЕЙСЕНБАЕВТЫҢ «ҮМІТСІЗДІК, НЕМЕСЕ АРУАҚТАР ҚҰМДАРДЫ КЕЗЕДІ» РОМАНЫНДАҒЫ СТИЛИСТИКАЛЫҚ «ПЭЧВОРК»

Синкретизм мәтінді ұйымдастырудың әртүрлі деңгейіндегі қазіргі қазақ романына тән белгілердің бірі. Роллан Сейсенбаевтың «Үмітсіздік, немесе аруақтар құмдарды кезеді» романының поэтикасындағы сөйлеу стильдеріндегі синкретизмінің ерекшелігін айта отырып, авторлар оған жақын стильдік «пэчворк» ұғымын енгізеді. Стильдік «пэчворк» әдісі арқылы шығарма құрылымына кірген әртүрлі сөйлеу мәнерлерінің элементтерін, олардың көркем шындықты жасаудағы рөлі және романдағы экологиялық апат туралы моральдық-философиялық концепциясын бейнелеудегі рөлі тұрғысынан талдау мақсаты қарастырылады. Р.Сейсенбаев шығармашылығын зерттеушілердің еңбектерінде бұндай бағыт таппағандықтан, мақала авторлары бұл зерттеулерін жаңа көзқараспен қарастырады. Көркем мәтінді талдаудың формальды тәсілі аясында құрылымдық-семиотикалық әдіс және мәтінді стилистикалық талдау әдісі қолданылады, оның көмегімен стилистикалық «пэчворктің» ерекшеліктері мен функциялары авторлық дүниенің бейнесін қалыптастыратын көркемдік әдіс арқылы ашылады. Романға ауызекі сөйлеу, ғылыми және ресми іскерлік стиль элементтерін енгізу арқылы Арал мәселесін шешуге өмірдің үш саласының өкілдерінің қатысуы көрсетіледі: зардап шеккен халық, Аралдың жағдайы туралы пікірталас жүргізетін ғылыми қоғамдастық, мәселені елемейтін мемлекеттік органдар. Публицистикалық және көркем стильдер мәтінінің элементтері ақпарат көздерінің екі түрін және ақиқат шындықтың екі түрін көрсетеді: халық сенімінен айырылған БАҚ; адамзат тағдыры туралы мәңгілік шындық пен қайнар көзі ретіндегі әдеби мәтіндер мен киелі жазбалар. Р.Сейсенбаев романында айқындалған стильдік «пэчворк» көркемдік әдісін қазақ постмодерн әдебиеті шығармаларында қолдануға болады және одан әрі зерттеуді қажет етеді деп есептейміз.

1. Абдыханов У.К. Изобразительно-художественные средства творчества Р. Сейсенбаева в отражении экологических проблем [Электронный ресурс]: мат. конф. Новости передовой науки, – 2009а.

2. Абдыханов У.К. Проблема исследованности сочинений Роллана Сейсенбаева [Электронный ресурс]: мат. конф. «Актуальные достижения европейской науки», – 2009б.

3. Абдыханов У.К. Роллан Сейсенбаев и мировой литературный процесс. Своеобразие отражения взаимоотношения интеллигенции и народа в прозе Сейсенбаева. Lambert Academiс Publishing (LAP), Saarbrucken, Deutschland, – 2015. – 252 с.

4. Абдыханов У.К. Проблемы нравственного выбора героев Роллана Сейсенбаева // Вестник Московской международной академии, – 2017. С. 111-115.

5. Андреева О.С. Родовой синкретизм как проявление синкретичности авторского сознания в художественной литературе // В мире науки и искусства: вопросы филологии, искусствоведения и культурологии [Электронный ресурс]: сб. ст. по матер. XXXI междунар. науч.-практ. конф. № 12(31). – Новосибирск: СибАК, – 2013.

6. Андрющенко О.К., Абзулдинова Г.К. Мировоззренческие и философско-нравственные особенности романа Р.Ш. Сейсенбаева «Отчаяние, или Мертвые бродят по пескам» // Язык и литература: теория и практика. – 2023. №4. С. 6–14.

7. Басовская Е.Н. Семантика и прагматика текста и языковых единиц // Вестник Челябинского государственного университета. Филология. Искусствоведение. – 2014. – № 7 (336). Вып. 89. – С. 6-11.

8. Березин Ф.М., Головин Б. Н. Общее языкознание. – Москва, 1979. – 416 с.

9. Бизюков Н.В. Информационный шум как прием языковой манипуляции (на материале публицистического дискурса) // Вестник Красноярского государственного педагогического университета им. В.П. Астафьева. – 2014. – №3. – С. 159-163.

10. Жаксылыков А.Ж., Абдибеков У. Символика романа Р. Сейсенбаева «Мертвые бродят в песках» // Вестник КазНУ. Серия филологическая. – № 5 (163), 2016. – С. 11-15.

11. Ибраева Ж.Б., Сапарова А.Ж. Казахская литература в период независимости // Вестник Инновационного Евразийского университета. – 2019 – № 3 (75). – С. 24-28.

12. Искакова Г.Ж., Шалабай Б. The Author's Modality in a Literary Text as a Manifestation of the Moral Values of the Author // Tiлтаным. – 2023. – №89(1). – С.155-168. https://doi.org/10.55491/2411-6076-2023-1-155-168.

13. Мейрамгалиева Р.М. Типология и структура философского романа современной казахской литературы. – Алматы: Қазақ университетi, – 2013. – 192 с.

14. Овчеренко У. «Ночные голоса» Роллана Сейсенбаева как метароман // Litera. – 2021. – №8. – С. 105-112. DOI 10.25136/2409-8698.2021.8.36110.

15. Овчеренко У. Искусство как метод в творчестве казахстанских прозаиков // Мир науки, культуры, образования. – 2021. – № 4 (89). – С. 509-511.

16. Сағындықұлы Б. Тіл біліміндегі синкреттілік: синтаксистік аспект // Tiлтаным. – 2023. – №89(1). – С. 201–209. https://doi.org/10.55491/2411-6076-2023-1-201-209

17. Сейсенбаев Р. Мертвые бродят в песках. Международный клуб Абая, – 2006. – 672 с.

18. Темирова Ж.Г., Жакупова А.Д. Ключевые концепты индивидуально-авторской картины мира Роллана Сейсенбаева. Кокшетау, – 2022. – 126 с.

19. Шаинова Г.Б. Особенности образной структуры прозы Р. Сейсенбаева // Вестник КазНУ. Серия филологическая. – 2013. – № 5-6. – С. 141-145.