СРАВНИТЕЛЬНО-НАУЧНЫЙ АНАЛИЗ РАЗДЕЛА «МОРФОЛОГИЯ» УЧЕБНОГО ПОСОБИЯ «ГРАММАТИКА КАЗАХСКОГО ЯЗЫКА»

В статье рассматривается раздел «Морфология» учебника «Грамматика казахского языка» для 5-6 классов общеобразовательных школ, изданного в 1950, 1951 и 1953 годах. Основное внимание уделяется трем проблемам: использованию терминов, классификации грамматических категорий, разделению слов на лексикосемантические группы. Раскрываются особенности теоретической базы учебников из академической «Казахской грамматики», выпущенной в 2002 году, а также информация, необходимая для новой грамматики, запланированной на 2021-2022 годы.

Система грамматических знаний, рассматриваемая в морфологии казахского языка, требует глубокого изучения с точки зрения терминологического, теоретического и практического значения. Вопросы классификации словосочетаний, определение таких грамматических категорий, как наклонение, лицо, время, склонение, отнесение слов в языке к определенной лексико-грамматической группе также весьма актуальны в современном казахском языке. Так как морфология – это раздел изучающий языковых единиц, составляющих модель языка и языковую структуру.

На  основе  данного  исследования  были  выявлены  такие  преимущества,  как «Примечания», акцентирование особенностей казахского языка в дискурсе и рациональное использование лексики казахского языка при создании терминов. В статье анализируется разработка и научная систематизация теоретических выводов публикаций каждого года на основе таблиц и сравнений. Кроме того, была выявлена основная цель написания этих учебников и их роль в «образовании» и «науке» во второй половине ХХ века.

1. Қазақ тілі грамматикасы бойынша зерттеулер (1975). – Алматы: Қазақ ССР-нің «Ғылым». – 224 б.

2. Кеңесбаев С., Жиенбаев С. (1950) Қазақ тілі грамматикасы // І бөлім Фонетика мен морфология, Жеті жылдық мектеп пен орта мектептің V-VI кластарына арналған, Қазақ ССР Оқу министрлігі бекіткен 7-рет басылуы. – Алматы: Қазақтың мемлекеттік оқу құралдар баспасы. – 206 б.

3. Кеңесбаев С, Аханов К. (1951) Қазақ тілі грамматикасы // І бөлім Сөздік, Фонетика және Морфология Жеті жылдық мектеп пен орта мектептің V-VI кластарына арналған. – Алматы: Қазақтың мемлекеттік оқу құралдар баспасы. – 168 б.

4. Исқақов А., Аханов К. (1953) Қазақ тілі грамматикасы // І БӨЛІМ Фонетика, Лексика және морфология, Жеті жылдық мектеп пен орта мектептің 5-6 кластарына арналған, Қазақ ССР Оқу министрлігі бекіткен 2-рет басылуы. – Алматы: Қазақтың мемлекеттік оқу–педагогика баспасы. – 187 б.

5. Қазақ грамматикасы. Фонетика, сөзжасам, морфология, синтаксис. (2002) – Астана. – 784 б.

6. http://kaz.slovopedia.com/146/54168/1500224.html

7. https://kk.wikipedia.org/wiki/Оқулық

8. Зверев И. Каким быть учебнику? (1987) – М.: Просвещение.

9. Байтұрсынұлы А. (2013) Алты томдық шығармалар жинағы. Тіл – құрал (қазақ тілі мен оқу-ағартуға қатысты еңбектері). – Алматы: «Ел-шежіре». – Т. 3. – 384 б.

10. Момынова Б. (2012) Қазақ тiлiнің морфологиясы. Оқу құралы. – Алматы: «Арыс» баспасы. – 279 б.

11. Аманжолов С. (1940) Қазақ тілі ғылыми синтаксисінің қысқа курсы (қолжазба ретінде). – Алматы. – 148 б.

12. Русская грамматика (1980) ‒ Москва: Наука. ‒ Т.2. ‒ С.717.