«КОДЕКС КУМАНИКУС» ТІЛІНДЕГІ НОМИНАЛДЫ КОМБИНАЦИЯЛАРДЫҢ ТҤРЛЕРІ

«Кодекс Куманикус» – бҧл XIII ғасырдың аяғы мен XIV ғасырдың басында латын әліпбиімен жазылған алғашқы тҥркі туындысы. Шығарма тақырыбы мен жазу мақсаты бойынша бір-бірінен ерекшеленетін итальялық және неміс бӛлімдерінен тҧрады. Италиялық бӛлік (55 бет) Тӛменгі Еділ мен Қырым арасындағы аймақта италиялық кӛпестер немесе францискалық монахтар жазған деп есептеледі. Екінші бӛлім, неміс бӛлігі (27 бет), неміс-қыпшақ сӛздігінен тҧрады, «Киелі кітаптан» аударма, христиан әндері, уағыздар, афоризмдер, қыпшақ фольклорына қатысты 47 жҧмбақ пен мақал-мәтелдерді қамтиды. Шығарманың жалғыз данасы қазіргі уақытта Италияның Сан- Марко кітапханасында сақталған. Шығарманың грамматикалық қҧрылымын қарастыру бізге қыпшақ тілінің дамуы, олардың XIII-XIV ғасырлардағы тарихы мен мәдениеті туралы мол мәліметтер беріп қана қоймай, осы кезеңдегі тҥркі тілдерінің даму заңдылықтарын зерттеуге мҥмкіндік береді. Бҧл мақалада «Кодекс куманикуста» қолданылатын атаулы комбинациялардың ӛзіндік белгілері зерттеледі. Бҧл жағдайда тҧрақты сӛз тіркестеріне кірмейтін сӛз тіркестерінің мағынасы анықталады. Ескерткіш тілінде қолданылатын сӛз тіркестері әртҥрлі типтерге бӛлінді және олардың әрқайсысы жеке мысалдармен талданады.

1. Аrgunşah М., Güner G. (2015) Codex Cumanicus. İstanbul, “Kesit yayınları”, 2015-1024 s

2. Аbdullayev А. (2007) Müasir Azәrbaycan dili. IV hissә, Sintaksis, 2007-s.48

3. Дмитриев Н. (1962) Строй тюркских языков, “М.Издательство восточной литературы”, 1962- с. 109-114

4. Drimba V. (1973) Syntaxe Comane. 1973: E.J.Brill, Leiden

5. Hüseynzadә М. (1959) Tәyini söz birlәşmәlәri// Azәrbaycan dilinin qrammatikası. Bakı, “Azәrb.SSR EA”. 1959- s. 182

6. Hümbәtov Е. (2002) “Kitabi-Dәdә-Qorqud” dastanlarının dilindә tәyini söz birlәşmәlәri. Dissertasiya: Bakı, 2002-s. 116-117

7. İsmayıl Z. (2011) Azәrbaycan dilindә qeyri-tәyini ismi birlәşmәlәr, dissertasiya: Naxçıvan, 2011- s. 12-13

8. Гаркавец A. (2004) Кодекс Куманикус: Кыпчаго-Половецкие Тексты XIII-XIV вв., Aлматы, 2004

9. Гаркавец A. (2006) Кодекс Куманикус: Половецкие молитвы, гимны и загадки XIIIXIV вв., Moсква, 2006

10. Müasir Azәrbaycan dilindә söz birlәşmәlәri. (1961) Bakı, “Azәrb. SSR AS”, Nizami adına әdәbiyyat vә dil institutu, 1961-s.24

11. Orçun Ü. (2010) Codex Cumanicus 1A-55A. Dissertasiya: İstanbul, 2010

12. Seyidov Y. (2006) Әsәrlәri. 15 cilddә, 1 cild., Bakı, “Bakı Universiteti”, 2006-s. 194-228

13. Seyidov Y. (1992) Azәrbaycan dilindә söz birlәşmәlәri, Bakı, “Bakı Universiteti nәşriyyatı”, 1992-408 s.

14. Şükürlü Ә. (1993) Qәdim türk yazılı abidәlәrinin dili, Bakı, “Maarif” 1993-s. 169

15. Zeyalov F. (1981) Türkologiyanın әsasları, Bakı, “Maarif”, 1981-s.160